Röportaj: Bikem Ögünç Demir
Şişecam 1935 yılında, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün vizyonu doğrultusunda, Türkiye’de cam sanayini oluşturmak üzere kurulmuş, 87 yılda sağlam adımları ve doğru kararlarıyla büyük başarılar elde etmiş, global olarak örnek gösterilen yetkinliklere sahip nadide bir kurum. Bugün 14 ülkede üretim faaliyeti gösteren, ürünleriyle 150 ülkeye ulaşan, yaklaşık 24 bin çalışana istihdam sağlayan çok büyük bir organizasyon olan Şişecam’ın üretim faaliyetleri 4 kıtayı kapsıyor. Türkiye’nin yanı sıra Almanya, İtalya, Bulgaristan, Romanya, Slovakya, Macaristan, Bosna Hersek, Rusya Federasyonu, Gürcistan, Ukrayna, Mısır, Hindistan ve ABD’de üretim faaliyeti sürdüren şirket; düzcam, cam ev eşyası, cam ambalaj, kimyasallar, otomotiv, cam elyaf, maden, enerji ve geri dönüşüm iş kollarında öncü bir rol üstleniyor. Şişecam Üretim Genel Müdür Yardımcısı Abdullah Kılınç ile şirkettin dijitalleşme vizyonunu, robotik çalışmalarını ve robot yatırımlarını konuştuk.
Cam, birçok nihai üründe girdi olarak kullanılabiliyor. Şişecam’ın girdi sağladığı sektörleri ve şirketin ürün gruplarını tanıyabilir miyiz?
Cam, yüzyıllardır insanoğlunun yaşamını etkilemiş ve modern toplumların sosyoekonomik dokusuna şekil vermiş; her gün gerçekleştirdiğimiz aktivitelerin tam ortasında yer alan çok değerli bir malzeme. 5 bin yıllık tarihiyle cam, sonsuz kez dönüştürülebilir yapısıyla sürdürülebilir bir dünyanın altyapısını hazırlarken, geleceği de şekillendiriyor. Günümüzde cama ve cam ürünlere yüklenen fonksiyonlar ve kullanım alanları hepimizin hayal gücünü zorlayacak ölçekte artarken cam; ulaşımdan barınmaya, aydınlatmadan üretime, sağlıktan gıdaya, iletişimden sanata, yaşamın her alanında insana dokunuyor. Her alana girdi veriyor. Şişecam ise cam ve kimyasallar alanında güçlü bir küresel oyuncu. Bugün, düzcam, cam ev eşyası, cam ambalaj ve cam elyafı gibi camın tüm temel alanlarında faaliyet gösteren tek küresel şirket. Cam ev eşyası alanında en büyük iki, cam ambalaj ve düzcam alanlarında ise en büyük beş global üretici arasında yer alan Şişecam, dünyanın en büyük üç soda külü üreticisi arasında olmasının yanı sıra krom kimyasallarında dünya lideri.
Günümüz araç, inşaat ve ambalaj sanayi üretim ve ürün teknolojileri için gerçekleştirdiğiniz Ar-Ge ve Ür-Ge faaliyetlerinizden bahseder misiniz?
Şişecam yarım asırlık Ar-Ge geçmişiyle Türkiye’de Ar-Ge çalışmalarını başlatan ilk kurumsal örneklerdendir. Bugün de Ar-Ge alanında yetkinliklerimizi ve sınırlarımızı genişletmeye devam ediyor, üretimden gelen gücümüzü Avrupa’nın en büyük Ar-Ge merkezleri arasında yer alan Şişecam Bilim, Teknoloji ve Tasarım Merkezinde, teknoloji geliştirme kabiliyetimiz ile birleştiriyoruz. Sektördeki küresel eğilimler sebebiyle dünyada yaşanan sosyo-ekonomik değişimleri gözeterek ulusal ve uluslararası iş birlikleri ile yenilikçi ürünler ve teknolojiler geliştiriyoruz.
Her yıl ortalama 10 patent alıyor, farklı ülkede sahip olduğumuz 82 buluşumuzla paydaşlarımıza hayata değer katan, yaşamı kolaylaştıran, ihtiyaçlara cevap veren ürün ve teknolojiler sunuyoruz. Küresel salgına karşı sürdürülen mücadeleye katkı sağlama hedefiyle cam yüzeylerdeki virüs ve bakterileri etkisiz hale getiren antimikrobiyal V-Block Teknolojisinden, kanser tedavisinde kullanılan mikro cam küreciklere, tarımsal verimi artırmak amacıyla kontrollü salınımlı cam gübre kompozisyonu geliştirme çalışmalarından, sivil ve savunma sanayiinde kullanım amaçlı ince ve hafif balistik dayanımlı lamine cam sistemlerine ve optik, lazer, gece görüş camlarına kadar birçok farklı alanında katma değerli ürünler geliştiriyor, öncü konumumuzu her alanda güçlendiriyoruz. Köklü Ar-Ge geçmişimiz ile sadece ürün tasarımı değil, modelleme ve simülasyon destekli tasarımlar ile fırınlarda optimum üretim randımanı ve enerji verimliliği doğrultusunda teknolojik iyileştirmeler de gerçekleştiriyor, cam üretiminde kritik öneme sahip olan fırınlarımızı da kendimiz tasarlıyoruz.
Şişecam özellikle çağdaş üretim teknolojileri kullanımı ve dijital dönüşüm konularında oldukça hassas olduğunu gerçekleştirdiği yatırımlarla kanıtlıyor. Yakın dönemde Endüstri 4.0 uyumlu dijital dönüşüm yatırımları ve endüstriyel robot yatırımları konusunda ne tür projeler devreye alındığını, tesislerinizdeki teknik detayları ve elde edilen avantajları sizden dinleyebilir miyiz?
Dünya büyük bir hızla gelişiyor. Bilim temelli gelişmeler bize, her alanda yeni uygulamaları ortaya koyma, dönüşme ve gelişme imkânı sunuyor. Biz de yeni teknolojileri yakından takip ediyor; teknoloji geliştirilmesine öncülük ediyor, satış, tedarik zinciri, üretim, finans gibi tüm iş birimlerimizdeki operasyonlarımızda, verimliliği arttıracak adımlar atıyoruz. Blockchain teknolojisiyle olduğu gibi, bu teknolojinin beraberinde getirdiği kripto varlıklar, NFT’ler ve metaverse evrenler ile de aynı şekilde ilgiliyiz. Şişecam, sadece rakamlarla ve verilerle desteklenen rasyonel kararların alındığı bir kültür ile yönetiliyor. Bu yaklaşımı üretime de yansıtıyor, fabrikalarımızda sensör ile üretim yönetimi ve kalite sistemlerinden toplanan verilerle büyük veri platformumuzda fabrika dijital ikizlerini oluşturuyoruz. Yaptığımız veri bilimi çalışmaları ile sahada üretim verimliliğini arttırma hedefimiz var. Bulut teknolojisi alanında ise dijital sistem mimarimizi, esnek, çevik, yüksek erişilebilirlik ve iş sürekliliğini sağlayan çoklu hibrit bulut ortamlara taşımaya devam ediyoruz. Paydaşlarımız ile eko sistemdeki faaliyetlerimize ilişkin fırsatları değerlendiriyor, dijital süreçlerimizi ve iş birliklerimizi de meta ortamına taşımayı hedefliyoruz. Metaverse dünyasına aracılık eden ‘Sanal Gerçeklik Gözlükleri’ ile ilgili çalışmalar yapıyoruz. Devam eden önemli bir sanal gerçeklik projemiz ise Üretim İK Sanal Gerçeklik Uygulaması. Yenişehir Cam Ambalaj üretim tesisimizde çalışanlarımızın makina üzerinde çalışmaya başlamadan önce ilk deneyimlerini sanal ortamda gerçekleştirmelerini sağlayacağız. Böylelikle olası iş kazalarının önüne geçmeyi ve hali hazırda asgari düzeye indirmiş olduğumuz kaza oranlarını daha da azaltmayı hedefliyoruz.
Günümüzde üretim hız ve esneklik katan dijital dönüşüm çağında bu projelere ek olarak üretim yönetim ve siber güvenlik sistemleri (ERP, SAP, Robot Kol ya da COBOT, Otomatik Depo, Yazılım, SCADA ve Siber Güvenlik, IIoT – Endüstri 4.0 gibi) talepleriniz ve yatırım gündeminiz nedir?
87 yıllık köklü geçmişi ile cam ve kimyasallar sektörlerinin güçlü küresel oyuncusu olarak, faaliyet alanlarımızdaki oyun kurucu pozisyonumuzu korumak ve güçlendirmek için üretmeye, gelişmeye, geliştirmeye ve büyümeye hız kesmeden devam ediyoruz. 24 bin çalışanımızı, büyük küresel organizasyonumuzu bir bütün olarak uyumla yönetiyoruz. Şişecam’ın tüm ülkelerini ve fonksiyonlarını kapsayan çok kapsamlı dijital dönüşüm çalışmalarımızı büyük bir hızla ilerletirken, dijitalleşme yolculuğumuzun, Şişecam’a en zorlu şartlarda bile büyüme ve gelişme gücü kattığına inanıyoruz. SAP’nin dünyadaki en büyük dönüşüm projesi niteliğinde olan çalışmamızı 2023 yılında tamamlamış olmayı hedefliyoruz. Ar-Ge alanındaki güç ve kabiliyetlerimizle akıllı fabrikalara; yüksek otomasyon ve gelişmiş üretim teknolojilerine yatırım yapmaya devam edeceğiz. Tesisler arası operasyonları standartlaştıracak veri bilimi uygulamaları ile her alanda operasyonel verimliliğin artırılması odağında gelişimden taviz vermeden büyümemizi sürdüreceğiz. Faaliyet alanlarımız özelinde bilgi verecek olursam: Cam ambalaj faaliyet alanımızda, kalıp yağlama ve ambalajlama operasyonlarımızda; cam ev eşyası faaliyet alanımızda, ürün bazlı paketleme ve toplama operasyonlarımızda; düzcam faaliyet alanımızda, cam toplama operasyonumuzda robotları kullanıyoruz. Fabrikalarımızdan örnek vermek gerekirse: Eskişehir’de bir ambarımızı, tamamen otonom forkliftler ile yönetiyoruz. Forklift robotlar 7/24 tamamen insansız bir ortamda ambar hacmini optimum kullanarak ambar yönetimi yapıyorlar.
Yine teknolojik uyarlamalarımız sonucunda, Bursa’da bir fırınımızın üzerinde bulunan tüm sıcaklık ve basınç sensörlerini saniyeler mertebesinde 7/24 izliyoruz. Buradan hareketle yapay zekâ algoritmaları ile 24 saatlik süreç boyunca, minimum enerji ile maksimum kaliteyi hedefleyen gerçek zamanlı kestirimsel fırın yönetim sistemi çalışması yapıyoruz. Ayrıca yine Bursa’da, yenilenen 2 düzcam fırınının ve üretim hattımızın dijital ikizini oluşturduk. Bundan sonra tüm yeni fırınlarımıza bunu yaygınlaştırarak küresel anlamda üretim yönetim ekosistemi kuracağız. Balıkesir’de elyaf üretiminde verimliliği artırmak için tüm harman, fırın ve sarım istasyonlarından saniyeler mertebesinde veri toplayarak ileri analitik yapay zekâ algoritmaları ile üretim verimliliğini iyileştirme projesi yapıyoruz.
Enerjiyi hem tüketen hem de üreten bir kurum olarak; hem kendi elektrik enerjisi üretim ve tüketimimizi hem de dış dünya üretimini tahminleyerek bunlara göre günlük enerji kontratlarımızın maliyet optimizasyonlarını yapıyoruz. Şişecam’ın 87 yıldır biriktirdiği çok kıymetli cam ve kimyasal üretim teknolojileri tecrübesine dayanan bir rekabet avantajı bulunuyor. Şimdi buna veri ile de rekabet edebilme avantajını katarak sanayide dijitalleşme ve yapay zekâ inisiyatiflerimizi sürdürüyoruz.
Yeni üretim tesisi, üretim hattı veya teknoloji yatırımlarına nasıl karar veriliyor, bu projelerde çalışmak istediğiniz otomasyon ve endüstriyel robot markalarını seçerken sizin için belirleyici konular (seçim kriterleri) nelerdir?
Müşteri talepleri çerçevesinde Üretim ve Üretim Teknolojisi birimlerimiz, ihtiyaçlara cevap verebilecek en son teknoloji yatırımlarına, yine ürünlere destek veren firmalarla görüşüp onlardan aldıkları geri bildirimler doğrultusunda karar veriyor. Bu kapsamda Şişecam’ın tüm üretim tesislerinde pek çok projeyi hayata geçirdiğimizi söyleyebilirim. Bunlar arasında RFID Palet Etiket standartlarının yaygınlaştırılması, Otomotiv Özel Kesim hatlarının devreye alınması, Soda Akıllı Kantar Otomasyon sistemler, MES Üretim Takip Sistemlerinin yaygınlaştırılması, Cam Ambalaj Mamul Ambar sistemlerinin ERP ile entegrasyonu, Düzcam ve Otocam cam nakillerinin RFID ile gerçekleştirilmesi, Sipariş Sevkiyat İyileştirmeleri, Otocam Ürün İzlenebilirliği projelerini sayabiliriz. Oluşturduğumuz IT/OT standartları kapsamında Üretim ve Üretim Teknolojileri saha uygulamalarını değerlendirdik. Üretim Teknolojileri altyapı faaliyetleri kapsamında fabrikalar ve sahada Operasyonel Teknolojilerin (OT) Yönetişimine ilişkin çalışmalara öncelik verdik. “Endüstriyel Kontrol Sistemleri (EKS) Envanter Keşif ve Ağ Topolojisi İyileştirme Projesi” için çalışmalara devam ediyoruz. “Endüstriyel Sistemler Temel Rehabilitasyonu” için BT/OT standartlarını belirledik. Ortam güvenliğinin sağlanmasına yönelik “SAP ERP Mükemmeliyet Merkezi” organizasyonu kapsamında iyileştirmeler; “Fonksiyonel Faaliyet Modeli ve Ortak Süreç Çalışmaları” kapsamında süreçlerde robotik otomasyon kullanılmasına yönelik “Robotik Aktif Süreç Takibi”, “RPA Otomasyonları”, “Süreç Simülasyonları ve Analizleri” çalışmalarını hayata geçirerek, verimlilik, üretkenlik, kalite ve hız artışı sağladık.
