Türkiye'nin güneşinden aldığı ilhamla büyüyen yenilenebilir enerji sektörü, son dönemde önemli bir eşikte. Sektör, özellikle küçük ve orta ölçekli güneş enerjisi projeleri, trafo kapasitesi engelleri ve çağrı mektubu süreçlerindeki tıkanıklıklar nedeniyle durağan bir sürece girmiş durumda. Ancak Güneş Enerjisi Sanayicileri ve Endüstrisi Derneği (GENSED), bu durağanlığı sonlandıracak yeni bir yol haritası sunuyor. GENSED Genel Sekreteri Hakan Erkan’ın ifadesiyle; “sade, net ve öz tüketim odaklı” olan 5.1.j bağlantı modeli, sektöre taze bir soluk getiriyor. Elektrik maliyetlerini düşürecek, yatırımların önünü açacak ve karbon ayak izini azaltacak bu yeni model, hem sanayi için hem de mesken kullanıcıları için yeni bir başlangıcın habercisi. Biz de bu yeni dönemin detaylarını ve 5.1.j modelinin sektöre kazandıracaklarını GENSED Genel Sekreteri Erkan ile konuştuk.
Yenilenebilir enerji sektöründe, özellikle güneş enerjisi alanında son dönemde hangi temel sorunlar öne çıkıyor?
Son dönemde özellikle orta ve küçük ölçekli proje yapan firmalar ciddi bir durgunlukla karşı karşıya. Mevcut trafo kapasitesi sınırlamaları ve çağrı mektubu verilmemesi, birçok projeyi hayata geçirilemez hale getirdi. Bu durum hem yatırımcıları hem de uygulayıcı ve tedarikçi firmaları olumsuz etkiliyor.
GENSED olarak bu soruna nasıl bir çözüm öneriyorsunuz?
Enerji Bakanlığı’na Temmuz 2024’te sunduğumuz ve Ekim 2024’te Bakanlık tarafından açıklanan Yenilenebilir Enerjide 2035 Yol Haritası’na dahil edilen 5.1.j bağlantı modeli, bu soruna etkili bir çözüm sunuyor. Öz tüketim esaslı ve özel kapasite tahsisli bu yeni bağlantı şekli, sektörde yeni bir dönemi başlatacak nitelikte.
5.1.j bağlantı modeli nedir?
5.1.j, aynı ölçüm noktasında, şebekeye enerji vermeden ve mahsuplaşmaya tabi olmadan GES kurulumu yapılmasını sağlayan yeni bir bağlantı şeklidir. Mevcut trafo kapasitesinden bağımsız olarak özel kapasite tahsisiyle kurulum yapılmasına olanak tanır.
Neden 5.1.ç yerine 5.1.j’ye ihtiyaç duyuldu?
5.1.ç maddesi zamanla birçok değişiklik geçirdi ve oldukça karmaşık hale geldi. İlk halinde şebekeye enerji verilmiyor ve mahsuplaşma yapılmıyordu. Ancak son düzenlemelerle birlikte farklı ölçüm noktaları, mahsuplaşma, satış hakları gibi unsurlar eklenerek yapı ağırlaştı. Bu yüzden daha sade, anlaşılır ve öz tüketim odaklı bir yapı olan 5.1.j olarak ayrı bir başlık açılması uygun görüldü.
5.1.j’nin sektör ve işletmelere sağlayacağı avantajlar neler?
- Elektrik giderlerinin düşmesi: İşletmeler, kendi enerji ihtiyaçlarını karşılayabilecek, böylece enerji maliyetlerini azaltarak rekabet gücünü artırabilecek.
- Kapasite engeline takılmadan yatırım imkanı: Mevcut trafo kapasitesinden bağımsız kurulabilecek sistemler, çağrı mektubu alma süreçlerinde büyük kolaylık sağlayacak.
- İhracatçılar için karbon ayak izini azaltma fırsatı: 2026’da devreye girecek Sınırda Karbon Düzenlemesi’ne uyum açısından büyük avantaj sunacak.
- Orta ve küçük ölçekli projelere ivme kazandıracak: Uygulayıcı firmalar ve tedarikçiler için yeni iş alanları oluşturacak.
- Mesken ve yeni binalarda kurulum kolaylığı: Hem elektrikli araç kullanımının artışı hem de yeni binalar için Güneş Enerjisi Santralleri (GES) kurulumları hız kazanacak.
5.1.j ile GES’lerde verimlilik nasıl artacak?
Yeni bağlantı modelinde enerji şebekeye verilmediği için, üretim fazlası depolanarak üretimin az olduğu zamanlarda kullanılabilecek. Bu da özellikle depolama sistemleriyle birlikte GES’lerin verimliliğini artıracak.
Bu yeni model mesken kullanıcıları için ne ifade ediyor?
Mesken aboneleri, çağrı mektubu alma zorluğu ve kapasite kısıtı gibi engellere takılmadan GES kurabilecek. Özellikle elektrikli araç kullanıcıları ve yüksek tarifeye tabi olanlar için büyük avantaj sağlayacak.
Yeni binalar açısından ne gibi etkiler bekleniyor?
Ocak 2025’te yürürlüğe giren yeni düzenlemeyle, toplam inşaat alanı 2.000 m2’yi aşan yeni binalarda tüketimin %10’unun yenilenebilir kaynaklardan karşılanması zorunlu hale geldi. 5.1.j ile bu zorunluluğun daha kolay karşılanması sağlanacak ve inşaat ruhsat süreçleri rahatlayacak.
Kontrolsüz kurulumların önüne geçilebilmesi noktasında nasıl bir etkisi olacak?
Şu anda bazı yatırımcılar ve uygulayıcılar, “nasıl olsa şebekeye enerji basmıyoruz” diyerek izinsiz kurulumlar gerçekleştiriyor. Bu durum şebekede ciddi sorunlara neden olabiliyor. 5.1.j sayesinde, çağrı mektubu süreci düzenli hale gelecek ve kontrolsüz kurulumların önüne geçilecek.
Son olarak sektör için ne çağrıda bulunuyorsunuz?
Bu yeni modelin yaygınlaşması için tüm sektör bileşenlerinin desteği büyük önem taşıyor. Güneş enerjisinde sürdürülebilir ve adil bir büyüme için 5.1.j’nin sektörde güçlü bir şekilde sahiplenilmesi gerekiyor.