Türk sanayisinde emisyon yoğun sektörleri doğrudan etkileyecek Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM); 1 Ocak 2026 itibarıyla çimento, gübre, demir çelik, alüminyum, hidrojen ve elektrik gibi belirli sektörlerde Avrupa Birliği’ne ihraç edilen ürünler için karbon sertifikası satın alma yükümlülüğünü başlatacak.
İzmir’in önde gelen üretim ve ihracat merkezlerinden biri olan İzmir Serbest Bölgesi, bünyesindeki şirketlerin bu sürece hazırlıklı olmaları amacıyla doğrudan emisyonları kapsayan “Kapsam 1” ve enerji dolaylı kaynaklı emisyonları kapsayan “Kapsam 2” emisyon ölçümlerini düzenli olarak yaparak raporluyor.
“ÇEVRE DOSTU ÜRETİM ANLAYIŞI”
2021 yılından bugüne devam eden çalışma hakkında değerlendirmelerde bulunan İZBAŞ İzmir Serbest Bölge Kurucu ve İşleticisi A.Ş Yönetim Kurulu Başkanı Eyüp Sevimli; “Kurumsal karbon ayak izi hesaplamalarını düzenli olarak ölçüyor ve elde ettiğimiz verileri çevresel sürdürülebilirlik stratejilerimizin temelini oluşturacak şekilde değerlendiriyoruz. Hesaplamaların ötesine geçen bu yaklaşım sayesinde, serbest bölgemizde faaliyet gösteren firmalar enerji verimliliği, kaynak kullanımı ve emisyon azaltımı gibi alanlarda bilinçleniyor ve çevre dostu üretim anlayışı güçleniyor. Bölge yönetimi olarak, sürdürülebilirlik alanında yalnızca takip eden değil, aynı zamanda uygulamalarıyla fark yaratan bir çizgi benimsiyoruz.” dedi.
Karbon ayak izinin azaltılmasının sadece çevresel bir zorunluluk olmanın ötesinde ekonomik sürdürülebilirliğin de temel bileşenleri arasında yer aldığına işaret eden Sevimli, Avrupa Yeşil Mutabakatı ve SKDM gibi uluslararası düzenlemelerin, firmalar için düşük karbonlu üretimi kaçınılmaz hâle getirdiğini kaydetti.
HEDEF YEŞİL SERBEST BÖLGE OLMAK
İZBAŞ’ın serbest bölgeler arasında çevresel sorumluluk ve yeşil dönüşüm alanında dikkat çeken örneklerden biri haline geldiğinin altını çizen Sevimli, sözlerini şöyle sürdürdü:
“2021 yılından bu yana, katılımcı firmalarımızın Kapsam 1 ve Kapsam 2 dahilindeki karbon ayak izlerini düzenli olarak takip ediyor; sürdürülebilir bir gelecek için birlikte sorumluluk alıyoruz. Firmalarımızın gerçekleştirdiği karbon ayak izi ölçümlerinden elde edilen çıktılar, çevresel sürdürülebilirlik stratejilerine katkı sağlayacak şekilde değerlendiriliyor. Bu doğrultuda attığımız kararlı adımlarla, Yeşil Serbest Bölge olma yolunda emin adımlarla ilerliyor, çevreye duyarlı üretim ve tüketim alışkanlıklarını teşvik ediyoruz. Bölgemizdeki tesis ve ünitelerde hayata geçirilen yenilikçi uygulamalar sayesinde enerji verimliliğini artırıyor, çevresel etkileri en aza indiriyoruz.”
İZBAŞ’TA FAALİYET GÖSTEREN 108 ŞİRKETİN KARBON AYAKİZİ HESAPLANDI
İZBAŞ’ta faaliyet gösteren 108 firmanın 2023 yılı elektrik tüketimine bağlı toplam karbon ayak izi ISO 14064-1:2018 standardı esas alınarak 21.738 ton CO₂ olarak hesaplandı.
Elektrik kaynaklı karbon emisyonları açısından en yüksek değere sahip ilk 10 firmanın toplam emisyonu 19.905 ton CO₂ olurken, bu miktar İZBAŞ genelindeki elektrik kaynaklı sera gazı emisyonlarının yaklaşık %92’sine karşılık geliyor.
Bu firmalar; plastik ve ambalaj sanayi, deri ve deri ürünleri sanayi, gıda sanayi, kompozit malzeme ve rüzgar türbini bileşenleri üretimi ile kimya ve gübre sanayi gibi enerji yoğun sektörlerde faaliyet gösteriyor.
2023 yılı doğalgaz tüketiminden kaynaklanan toplam karbon ayak izi ise 7.890 ton CO₂ olarak hesaplanırken, doğalgaz kaynaklı emisyonların %91’ini oluşturan ilk on firmanın toplam emisyonu 7.196 ton CO₂ seviyesinde oldu. Bu firmalar ağırlıklı olarak kimya ve gübre sanayi, deri ve deri ürünleri sanayi, kompozit üretimi ve gıda sektörlerinde faaliyet gösteriyor.
2026’DAN İTİBAREN İHRACATÇI SEKTÖRLERİ NELER BEKLİYOR?
· Avrupa Birliği sınırları içerisine ithal edilen çimento, gübre, demir çelik, alüminyum, hidrojen ve elektrik gibi SKDM kapsamındaki ürünler için ithalatçı firmalar, ürünlerin üretim süreçlerinde oluşan gömülü karbon emisyonlarına eşdeğer miktarda SKDM karbon sertifikası temin etmek zorunda olacak.
· SKDM kapsamında ödenecek karbon bedeli, Avrupa Birliği Emisyon Ticareti Sistemi (EU ETS) kapsamında oluşan haftalık ortalama karbon fiyatları temel alınarak hesaplanacak. Menşei ülkede üretici tarafından ödenmiş bir karbon fiyatı varsa, bu bedel belgelendirilmek koşuluyla, SKDM kapsamında ödenecek karbon sertifikası miktarından düşülebilecek.
· 1 Ocak 2026 itibarıyla, ithal edilen ürünlere ilişkin gömülü emisyon verilerinin, Avrupa Birliği tarafından yetkilendirilmiş bağımsız doğrulayıcılar tarafından doğrulanması zorunlu olacak. SKDM kapsamı, 1 Ocak 2026'da başlayan kesin aşama boyunca demir çelik, alüminyum ve hidrojen için doğrudan emisyonlarla sınırlandırılırken, çimento ve gübre ithalatçılarının hem doğrudan hem de dolaylı emisyonları beyan etmeleri gerekecek.
· SKDM kapsamındaki ürünlerin üçüncü bir ülkede işlenerek farklı bir nihai ürüne dönüştürülüp Avrupa Birliği’ne ihraç edilmesi halinde, bu ürünlerdeki gömülü emisyonlar, tedarik zinciri boyunca izlenebilir şekilde raporlanacak.
