AB standartlarında lokomotif ve yük vagonu ile diğer alt komponentlerini üretebilecek tezgâh ve tesis kabiliyetine sahip olan TÜLOMSAŞ’ın son dönemdeki en önemli tezgâh yatırımı; 12 adet eski üniversal tezgâhın fonksiyonunu yerine getirebilen ve lokomotiflere ait büyük ve kritik alt parçaları hassas olarak işleyebilen, çok amaçlı işlem yapabilen CNC İşleme Tezgâhı oldu. Tezgâh yatırımı ile kalite düzeyi artırılırken, işçilik ve enerji yönlü verimlilik sağlanarak, bir dizel motor gövdesinde işleme süresi yüzde 90 oranında düşürüldü.

Ülkemizin önde gelen sanayi kuruluşlarından olan TÜLOMSAŞ (Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayii A.Ş.), 1894 yılında Anadolu-Bağdat Demiryolu Hattının inşası sırasında Bakım ve Onarım Atölyesi olarak kurulmuş olup, halen 540 bin metrekare açık, 183 bin 700 metrekare kapalı alanda faaliyet gösteren ve motor, elektrik makinaları, lokomotif, vagon,  raylı sistem araçları, dişli ve tekerlek imalat ile bakım ve yardımcı üretim fabrikalarından oluşan yedi fabrika ile entegre bir tesis olarak çeşitli tipte çeken ve çekilen araçların imalat, bakım ve onarımını yapan bir kuruluş. Başta TCDD olmak üzere yurt içi ve yurt dışı kuruluşların çeşitli tipte lokomotif, yük vagonu, yol bakım araçları ve bunlara ait alt komponent ile yedek parça ihtiyaçlarını karşılayan kuruluşta 237 idari, 178 mühendis ve bin 42 işçi olmak üzere toplam bin 457 personel çalışıyor.
ST Endüstri Medya şirketi olarak Demir Yolu Sanayi kapak konumuz kapsamında bu ay, Türkiye’nin alanındaki en önemli kuruluşlarından TÜLOMSAŞ’ı konuk ediyoruz. 

DEMİR YOLU SEKTÖRÜN İÇİN NELER ÜRETİYOR?

TÜLOMSAŞ’tan aldığımız bilgilere göre, kuruluşun temel faaliyet alanları çeşitli tipte (dizel hidrolik, dizel elektrikli, elektrikli, hibrit) lokomotif, yük vagonu, cer motoru, boji, tekerlek takımı, dizel motor üretimi ile bakım ve onarım faaliyetleri olarak dikkat çekiyor. TÜLOMSAŞ Avrupa Birliği (AB) standartlarında aynı anda iki farklı tipte ayda 2 adet dizel elektrikli, 4 adet elektrikli lokomotif üretim yapabilme kabiliyeti ile birlikte; haftada 1 dizel motor üretimi ve 2 lokomotif revizyonu, yine günde üç adet yük vagonu ve 2 adet cer motoru imalatı yapma kapasitesine sahip. 
AB standartlarında, TSI sertifikalı, yeni teknolojiye sahip %100 yerli tasarım ve % 90 yerli oranı ile çeşitli tipte yük vagonu imal eden şirket; yük vagonlarının bakım-onarım ve revizyonu için bir gereklilik olan ECM sertifikasyonuna da sahip.

TÜM DÜNYAYA İHRACAT YAPIYOR

TÜLOMSAŞ İran ve Irak için bugüne kadar dizel hidrolik lokomotif (33 adet), Almanya ve İngiltere’ye yeni nesil TSI sertifikalı dizel elektrikli lokomotif (11 adet) ihracatı gerçekleştirmiş. Ayrıca Güney Afrika’ya lokomotif şasisi ihraç edilmiş olup, Tayland ve Almanya’ya çeşitli dizel motor parçaları, GE Firmasına lokomotif parçası ihracatı yapıyor. Şirkette halen Avrupa’da bir ülke demiryolları için 11 adet demiryolu bakım aracı imalatı ve yine bir Avrupa ülkesi için 9 adet yeni nesil lokomotif modernizasyonu faaliyetleri devam ediyor.

TÜLOMSAŞ’IN KAZANDIRDIĞI İLKLER

Kurulduğu günden bugüne, Türkiye’nin millileşme hamlesinin lokomotif ayağını inşa eden TÜLOMSAŞ, demiryolu sektörüne yönelik imkan ve kabiliyetleri, teknolojik alt yapısı ve milli üretimleri ile öncü bir kuruluş olmuş.  
•    1958 yılında ilk buharlı lokomotif “KARAKURT” imal edilmiştir.
•    1961 yılında İlk Türk otomobili olan “DEVRİM” in 4 adet imalatı yapılmıştır.
•    1968 yılında 360 beygir gücünde ilk DH 3600 tipi dizel hidrolik manevra lokomotifleri imalatı yapılmıştır.
•    1998 yılında projesi TÜLOMSAŞ tarafından gerçekleştirilen 950 beygir gücünde DH 9500 tipi ilk dizel hidrolik anahat ve manevra lokomotifi üretimi yapılmıştır.
•    1971 yılında 2400 beygir gücünde ilk DE 24000 tipi dizel elektrik anahat lokomotifleri üretilmiştir.
•    1987 yılında ilk DE 22000 tipi anahat lokomotifi, ilk kar küreme araçları, ilk demiryolu mobil vinçleri, ilk hafif vinçli poz otoları, ilk katener bakım araçları üretilmiştir.
•    1988 yılında 4300 beygir gücünde ilk E 43000 tipi elektrikli ana hat lokomotifleri imal edilmiştir.
•    2014-2015 yıllarında yeni nesil elektrikli ve dizel elektrikli lokomotiflerin seri üretimi yapılmıştır.
•    2015 yılında ilk milli elektrikli lokomotif E 1000 tamamlanmıştır.
•    2015 yılından itibaren TSI Sertifikalı yük vagonlarının seri üretimleri başlamıştır.
•    2018 yılında denizcilik sektörüne yönelik olarak üretilen dizel jeneratör setleri Van Gölü Feribotlarında kullanılmaya başlanmıştır.
•    2018 yılında yeni geliştirdiğimiz ilk Hibrit Lokomotif Berlin-Innotrans Fuarı’nda sergilenmiştir.
•    2019 yılında yerli ve milli lokomotifimiz DE 10000 tipi manevra lokomotifi Eurasia Rail Fuarı’nda sergilenmiştir. DE6000 ve DE 10000 lokomotifleri üretilmiştir.

TÜLOMSAŞ’IN YENİ DÖNEM HEDEF VE PLANLARI

ST Endüstri Medya şirketi olarak TÜLOMSAŞ’tan edindiğimiz bilgilere göre; şirket, tüm raylı sistem araçlarının milli imkânlarla tasarımı ve yerli üretimini sağlamayı hedefleri arasına almış. Cer sistemi, boji, tren kontrol sistemi, yolcu bilgilendirme sistemi, pnömatik sistemler, araç gövde tasarımı, sistem entegrasyonu, dişli kutusu başta olmak üzere raylı sistem araçlarındaki kritik bileşenlerin milli imkânlarla tasarlanması ve üretilmesinin sağlamak en önemli hedefler dahilinde yer alıyor. Yapılan açıklamada; 2022 yılında milli elektrikli lokomotifin seri üretimine başlanılacağı, 2023 yılında milli yüksek hızlı trenin prototipinin tamamlanacağı ve yine 2023 yılında metro ve tramvay üretimi dâhil olmak üzere tüm raylı sistem araçlarında yüzde 80 yerlilik düzeyine ulaşılacağı kaydedilirken, üniversitelerle ortak çalışmalar yapılarak raylı sistem aracı ve yedek parçaları üreten kamu ve özel sektör kuruluşlarının kurumsal kapasitelerinin artırılacağı; satış, pazarlama ve markalaşma stratejileri oluşturularak yurt dışı pazar ve ihracat imkânlarının geliştirileceğinin altı çiziliyor.


 
YATIRIMI KARARI NASIL VERİLİYOR?
    
TÜLOMSAŞ bünyesinde şirketin ihtiyaçları dâhilinde yıllık ve üç yıllık yatırım programı hazırlanıyor ve yürürlüğe alınıyor. Ar-Ge merkezi bünyesinde bir yatırım kararı verilirken ise maliyet analizi, şirketin hedeflerine ve rekabet gücüne etkisi, ürünün getirisi, gelecek projelerde kullanılabilirliği, yerlileşmeye katkısı kullanılabilirliği gibi faktörler göz önünde bulunduruluyor özellikle müşteri beklentisi dikkate alınıyor.

DİJİTAL DÖNÜŞÜM FAALİYETLERİNDE ÖNE ÇIKANLAR
    
  • TÜLOMSAŞ Lokomotif İzleme Sistemi – TLMS: Geçtiğimiz dönem içerisinde şirketin Ar-Ge merkezi tarafından başlatılan TÜLOMSAŞ Locomotive Monitoring System (TÜLOMSAŞ Lokomotif İzleme Sistemi - TLMS) yatırımı ile Lokomotif Araç Kontrol Ünitesi’nden alınan, lokomotifteki ilgili alt sistemlere ait 300 civarında verinin makiniste aktarılması sağlanmış ve kestirimci bakım konusunda önemli avantajlar elde edilmiş. 
  • Yapay Zekâ Yazılımı: Araç üzerinde toplanan verilerin yapay zekâ yazılımı uygulaması ile algoritmik karar analizinin gerçekleştirilmesi ve 5G teknolojisi ile bulut veya sunucu sistemlerine aktarılması için çalışmalar sürdürülüyor.

HALEN DEVAM EDEN YERLİ VE MİLLİ ÜRETİMLERİ 

TÜLOMSAŞ AR-GE Merkezi: AR-GE Merkezi kurulmasına yönelik olarak başlatılan çalışmalar tamamlamış, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’ nca 5746 sayılı Kanun kapsamında yapılan denetimler sonucunda Ar-Ge Merkezi onaylanmış. Böylece, bir kamu kuruluşu olan TÜLOMSAŞ,  Ar-Ge Merkezine sahip Kamu kurumları arasında 1. ve ülke genelinde ise 516. olmuş.

Milli E5000 elektrikli anahat lokomotif projesi: Global pazarlarda kendi markamızla yer almamızı sağlayacak proje ile ülkemizin elektrikli lokomotif ihtiyacında dışa bağımlılığın son ermesi hedefleniyor.  Yüzde 60 yerlilik oranına sahip Milli Ana Hat Lokomotifin 2021 yılında raylarda olması bekleniyor. TÜLOMSAŞ,  bu lokomotifi yılda 100 adet üretme kapasitesine sahip. 

Hibrit lokomotif projesi: Bu proje ile ülkemiz dünyada Hibrit Lokomotif teknolojisine sahip 4. ülke konumuna gelmiş olup yüzde 70 Yerlilik oranına sahip olan Lokomotifin 2020 yılında ticarileştirilmesi planlanıyor. 

Milli DE10000 dizel manevra lokomotifleri (1200Hp): Manevra lokomotiflerinde dışa bağımlılığı ortadan kaldıran Manevra lokomotif imalatında dizel motor, cer konvertörü yerli ve milli olarak tasarlanmış ve üretilmiş, yüzde 86 yerlilik oranına sahip olan Lokomotif ticarileştirilmiş olup pazara sunulmuş.

Milli E1000 elektrikli manevra lokomotif projesi: Türkiye’de ilk defa yerlileştirme kapsamında tasarım ve imalatı TÜLOMSAŞ’ a ait Milli Elektrikli Lokomotif üretimi gerçekleştirilirken, yüzde 80 yerlilik oranına sahip lokomotif pazara sunulmuş.

Vagon Sektöründeki Ar-Ge Faaliyetleri: TÜLOMSAŞ, yüzde 85 yerlilik oranına sahip olan Otomobil Taşıma Vagonunu ticarileştirerek pazara sunmuş. Lojistik amaçlı olarak taşımacılıkla kullanılan her türlü yük vagonu yine şirket bünyesinde TSI sertifikalı olarak AB standartlarında üretilebiliyor.  

MOTOR SEKTÖRÜ AR-GE FAALİYETLERİ

Marin jeneratör seti imalatı: Yüzde 85 yerlilik oranına sahip olan Jeneratör Setini ticarileştirip pazara sunan TÜLOMSAŞ, Van Gölü Feribotları için ithalden temin edilmesi planlanan jeneratörlerin imalatını 2400 HP gücündeki TÜLOMSAŞ marka motorlarıyla birlikte gerçekleştirmiş. 

1000 HP milli dizel motor imalatı: Yüzde 85 yerlilik oranına sahip olan Dizel Motoru ticarileştirip pazara sunan TÜLOMSAŞ, ülkemizin ilk 1000 HP gücündeki dizel motorunu yüzde 86 yerlilik oranı ile başarıyla üretmiş. Motor ilk milli manevra lokomotifimizde de kullanılıyor.

AC / milli cer motoru imalatı: TÜLOMSAŞ, yüzde 80 yerlilik oranına sahip Cer motorunu ticarileştirerek pazara sunmuş, lokomotif ve metro araçlarında kullanılan AC cer motorların üretimini de başarı ile gerçekleştiriyor. MARMARAY, İZBAN; İSTANBUL MAHMUTBEY ve YENİKAPI metro araçlarının cer motorları yine TÜLOMSAŞ tarafından üretiliyor.

Lokomotiflerin yerli ve milli olarak üretilen kritik ekipmanları;  Cer konvertörü, Cer motoru, merkezi kontrol ünitesi, Kumanda masası, Cer kontrol ünitesi ve yazılımları gibi lokomotifin maliyetinin %50’ sine karşılık gelen ürünler yerli imkânlarla gerçekleştiriliyor.  

TÜLOMSAŞ’ın yerlileştirme kapsamında devam eden AR-GE projeleri ise şöyle; 

•    Dizel yeni nesil Co-Co tipi Lokomotif Projesi
•    Özgün Motor Projesi Yeni nesil 8 silindirli 1200 HP Dizel Motor Projesi
•    Cer Konvertörü
•    Lokomotif İzleme Sistemi TLMS
•    LPG Vagonu Projesi
•    Yangın Söndürme Vagonu Projesi
•    Dizel Motor Modernizasyon Projesi
•    Döner Köprü Projesi, 
•    Vagon Taşıma Aracı Projesi 

TÜLOMSAŞ’TA ÜRETİM SÜREÇLERİ 
    
TÜLOMSAŞ’tan ST Endüstri Medya ile paylaşılan bilgilere göre; malzeme gereklilikleri satınalma birimlerince karşılanırken, satın alınan tüm malzemeler kalite kontrol birimince giriş kontrol işlemlerine tabi tutuluyor, uygun olan malzemeler stoklanmak üzere ambarlara gönderiliyor. İş programı kapsamında üretim planlamasına uygun olarak gerekli malzemeler fabrikalar tarafından stoklardan çekiliyor.

İmalat süreçlerinde teknik dokümanlara uygun şekilde ara ve son kontrol işlemleri yapılarak, gerekli tüm kayıtlar tutuluyor. Ana ürünler (lokomotif, vagon, motor, cer motoru, vb) test ünitelerinde son fonksiyon testlerine tabi tutuluyor, ayrıca lokomotif ve vagonlar için müşteri gözetiminde yol testleri de yapılıyor. Son kontrolde uygunluk verilen ürünlerin satışı gerçekleştirilirken, satış sonrasında ürünler periyodik bakım, onarım, revizyon için de gerekli servis işlemleri yapılıyor.

SIFIR HATA İLE KALİTELİ ÜRETİM İÇİN NELER YAPILIYOR?  
    
TÜLOMSAŞ, ürün ve hizmet kalitesine verdiği önemle modern yönetim sistemlerinin uygulanmasına ve uluslararası standartlarda üretim kabiliyetinin sürdürülmesine büyük önem veriyor. Bu kapsamda 1997 yılında başlattığı kalite yolculuğunda AB standartlarında 15 ürün ve sistem sertifikasına ulaşmış olan şirket, kaynaklı imalat kalitesinin artırılması amacı ile Avrupa Standartlarında gerekli alt yapıyı oluşturmuş ve gerekli sertifikasyonları sağlamış. 

Şirket bünyesinde 18 kaynak mühendisi yetiştirilmiş, Kaynak Eğitim ve Teknoloji Merkezimi de geliştirilerek TÜRKAK tarafından akredite edilmiş. Tüm kaynakçılar sürekli eğitime tabi tutulurken, AB standartlarında sertifikalandırılıyor, laboratuvarlarda da akreditasyon mevcut olup, kaynaklı imalat süreçleri işlem öncesi-işlem sırasında-işlem sonrasında kontrollere ve muayenelere tabi tutuluyor.

Dünyanın önde gelen demiryolu araç üreticileri yürütülen ortak imalat projeleri kapsamında mevcut süreçlerde iyileştirmeler yapılmış, Yalın Üretim Metodu uygulanmış, 5S çalışmaları yürütülmüş. Ayrıca Şirketin öz değerlendirme çalışmaları kapsamında Avrupa Kalite Yönetim Vakfı tarafından yayınlanan tüm dünyada kabul gören EFQM Mükemmellik Modeli çalışmaları yapılmış.

Sıfır duruş ve sıfır hata için tedarikçilerin ve sundukları ürünlerin belirli şartları karşılaması adına teknik ve idari şartların tanımlanması yapılıyor, yerinde denetimlerin uygulanmasına özen gösteriliyor. Satın alınan ürünler giriş kontrol işlemine tabi tutuluyor, operasyonlar sonucunda ürünler süreç içi kontrollere tabi tutuluyor ve bitmiş ana ürünler fonksiyon testlerine tabi tutuluyor. Yıllık İş programı için aylık ve üçer aylık bazda hedef programlar hazırlanıyor, ana iş kalemleri MS Project Programı ile planlanarak günlük, haftalık, aylık bazda izlemeye alınıyor, yılbaşında yılsonu tahminlemesi yapılabiliyor. Proje programı vasıtası ile olası gecikmeler öngörülebiliyor ve önlemlerin zamanında alınması için gerekli çalışmalar da planlanıyor. 

Uygulanmakta olan yönetim sistemleri vasıtası ile yapılan iç ve dış denetimlerde elde edilen sonuçlar analiz edilerek, kök neden analizleri yapılıyor, hataların ve/veya tekrarının önlenmesine yönelik eylemler planlanarak izlemeler yapılıyor, sistemin sürekli iyileştirilmesi için faaliyetler yürütülüyor.
Satın alınan malzeme ve ürünlerin yönetimi ve izlenebilirliğinin sağlanması, üretim faaliyetlerinde işçilik, malzeme ve diğer maliyetlerin oluşturulması ve takibinde ERP Kurumsal Kaynak Yönetimi yazılımı kullanılıyor, malzeme izlenebilirliğinde ise kare kod uygulaması yapılıyor.

Şirketin uyguladığı üretim ve yönetim sitemleri ile üretim kayıpları önemli oranda azaltılırken, testlerdeki başarı oranı tatmin edici seviyeye gelmiş. Müşteri memnuniyetinde %90’ a ulaşılırken, ürün maliyetleri AB ülkeleriyle rekabet edecek seviyeye gelmiş.

SANAYİNİN DİJİTAL DÖNÜŞÜMÜ UYGULAMALARI

Dijital dönüşüm süreçlerinde şirket bünyesinde ERP, PLM,  EBYS,  PDKS, CAD/CAM, SOLİDWORKS,  EPLAN, PROJECT, GREENDOCS ve personel tarafından geliştirilen yazılımlar kullanılıyor. Bu süreçlerin tanımlanması, kurulması ve yürütülmesi, ilgili birim ve bilgi işlem personelinin birlikte ekip oluşturmasıyla sağlanıyor.

Dijital ortamda yürütülen süreçlerden bir tanesi ise lojistik. Üretimde kullanılan ve tedarik edilen tüm malzemelerin kare kod ile ERP yazılımına entegre şekilde izlenebilirliği sağlanmış. Kare kod üzerinde sipariş bilgileri, miktarı, tedarikçi ve izlenebilirlik lot numaraları kayıt altında yer alıyor.
           
Sürekli gelişmeyi sağlamak üzere ambarlarda bulunan malzemelerin dağıtımı yapay zekâ yazılımı ve akıllı kameralarla takip edilerek lojistik hareketlerinin izlenebilirliği projelendirilmiş. Şirketten, önümüzdeki günlerde bu konuda çalışmaların başlatılacağı ifade ediliyor. KİT uygulamasına geçilirken, her bir imalat için gerekli malzeme bir defada üretime verilerek üretimde kayıp zamanın ortadan kaldırılması sağlanmış.


MAKİNA PARKURUNDA SON DÖNEM YATIRIMLARI
     

  • TÜLOMSAŞ AB standartlarında lokomotif ve yük vagonu üretimi

TÜLOMSAŞ AB standartlarında lokomotif ve yük vagonu ile diğer alt komponentlerini üretebilecek tezgâh ve tesis kabiliyetine sahip. Şirketin son dönemdeki en önemli tezgâh yatırımı 12 adet eski üniversal tezgâhın fonksiyonunu yerine getirebilen ve lokomotiflere ait büyük ve kritik alt parçaları hassas olarak işleyebilen, çok amaçlı işlem yapabilen CNC İşleme Tezgâhının temini olmuş. Tezgâh yatırımı ile kalite düzeyi artırılırken, işçilik ve enerji yönlü verimlilik sağlanmış, bir dizel motor gövdesinde işleme süresi yüzde 10 oranında düşürülmüş.

  • Döner platform üretimi, test ünitesi,  boyahane tesisi, kumlama tesisi, yıkama tesisi

Ayrıca üretim kapasitesinin ve kalitenin artırılması için test ünitesi,  boyahane tesisi, kumlama tesisi ve yıkama tesisi yatırımları yapılmış; lokomotif bakım kapasitesinin artırılması amacı ile TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü tarafından devredilen Eski Depo Müdürlüğü alanının modernizasyonuna ağırlık verilerek tesis içinde bulunan döner köprünün yeniden tasarım ve üretiminin yapılması sağlanmış.

  • DE 10000 milli lokomotif üretimi ve akülü milli manevra aracı imalatı

En önemli yatırım projelerinden ikisi; işletme faaliyetlerinde kullanmak amacı ile hayata geçirilen DE 10000 Tipi lokomotif İmalat Projesi ile Akülü Manevra Aracı İmalat Projesi. Bu projeler ile hem şirket içi manevra hizmetlerinde kullanılmak üzere şirket imkânları ile tasarım ve imalat yapılmış; hem de tasarımı ve üretimi yerli ürünler geliştirilerek dış pazara yönelik ürün yelpazesi genişletilmiş.İleriye dönük hedefleri kapsamında TÜLOMSAŞ, gerek lokomotif üretim kapasitenin artırılmasında ve YHT imalat projesinde yer alınması halinde kullanılmak üzere mevcut bir fabrikasının modernizasyonu ile yeni bir imalat tesisi oluşturdu.  

ENERJİ MALİYETLERİNİ DÜŞÜRME ÇALIŞMALARI

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından 10. Su düzenlenen ve 11-12 Nisan 2019 tarihinde gerçekleştirilen Enerji Verimliliği Forum ve Fuar etkinlikleri kapsamında gerçekleştirilen “Sanayide Enerji Verimliliği Proje Yarışmasında TÜLOMSAŞ 1. lik ödülüne layık görüldü. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’ nın Enerji Verimli Endüstriyel Tesis (EVET) kategorisinde, yaklaşık 20 işletmenin değerlendirildiği kategoride, TÜLOMSAŞ enerji yoğunluğunu en çok azaltan işletme oldu. Bu kapsamda; TÜLOMSAŞ enerji yoğunluğunu 2010-2014 yılları arasında Referans Enerji yoğunluğuna (REY) göre son üç yılda (2015-2017) ortalama %44,4 oranında azaltarak “Diğer Ulaşım Araçlarının İmalatı” alt sektörü içerisinde birincilik ödülü aldı.