Dünya genelinde taşımacılık sektörünü tehdit eden kamyon şoförü eksikliği, yapısal bir krize dönüşüyor. Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Birliği (IRU) tarafından yayımlanan 2024 Küresel Kamyon Şoförü Açığı Raporu’na göre, dünya genelinde 36 ülkede 3,6 milyon kamyon şoförü pozisyonu halen boş durumda. Taşımacılığa olan talebin azalması nedeniyle bu rakam 2023 seviyelerinde seyretse de, genç ve yaşlı şoförler arasındaki demografik uçurum giderek büyüyor. Bu da sektörün geleceği adına kaygı verici bir tabloyu ortaya koyuyor.
Rapora göre, 25 yaş altındaki genç şoförlerin toplam şoförler içindeki payı yalnızca %6,5. İtalya’da bu oran %2,2, Almanya’da ise %2,6 gibi kritik seviyelere düşmüş durumda. Polonya ve İspanya’da da durum pek iç açıcı değil: oranlar %3 seviyelerinde. Daha da çarpıcısı, genç şoför oranı 2023’e kıyasla %5,8 oranında azaldı. Oysa aynı dönemde genel iş gücündeki genç çalışan oranı %1,4 arttı. Bu durum sektöre genç kan girişinin ciddi biçimde sekteye uğradığını gözler önüne seriyor.
Buna karşılık, 55 yaş üstü şoförlerin oranı %31,6’ya yükselmiş durumda. Bazı ülkelerde bu oran çok daha yüksek: İspanya’da %50, Avustralya’da %47, İtalya’da %45. Ortalama şoför yaşı ise artık 44,5. Önümüzdeki beş yıl içinde 3,4 milyon şoförün emekli olması beklenirken; bu oran, Avustralya’da mevcut sürücülerin %21’i, Çin’de %18’i ve Avrupa’da %17’si anlamına geliyor.
IRU Genel Sekreteri Umberto de Pretto, demografik farkın giderek açıldığını vurgulayarak, “Bu saatli bomba patladığında, sadece taşımacılığı değil, küresel ekonomiyi ve rekabeti de etkileyecek." uyarısında bulundu.
“SİHİRLİ FORMÜL YOK, AMA ÇÖZÜM VAR”
Gençlerin sektöre ilgisi düşük olmasına rağmen, iş memnuniyeti oldukça yüksek. IRU ve Michelin’in Truckfly platformu iş birliğiyle yedi Avrupa ülkesinde yapılan ankete göre, kamyon şoförlerinin %81’i işlerinden memnun. Hatta %57’si “çok” ya da “aşırı” memnun olduğunu belirtiyor. En memnun grubu ise 25 yaş altı genç şoförler oluşturuyor. Bu da meselenin elde tutma değil, erişim ve cazibe olduğunu gözler önüne seriyor.
Kamyon şoförlerinin %91’i ise iyileştirilmesi gereken başlıca sorunun donanımlı dinlenme alanlarına erişim ve teslimat noktalarında insan onuruna yakışır muamele olduğunu söylüyor.
Pretto, çözümün parçası olarak şu önerileri sıralıyor:
- Şoförlük mesleğini eğitim sistemine daha iyi entegre etmek,
- Mesleğe girişteki yaş eşiklerini kaldırmak,
- Güvenli ve donanımlı dinlenme alanlarına yatırım yapmak.
Yaygın kanının aksine, rapora göre sürücü maaşları tüm bölgelerde temel yaşam maliyetinin %30 ila %135 üzerinde. Bu da maaşların şoför açığının temel sebebi olmadığını gösteriyor.
SÜRÜCÜ KRİZİ DERİNLEŞİYOR
IRU’nun 2024 yılına ait küresel raporu, önümüzdeki beş yıl içinde 3,4 milyon sürücünün emekli olacağına dikkat çekerken, gençlerin sektöre olan ilgisinin azalması ise krizi derinleştiriyor.
Türkiye’de de tablonun farklı olmadığını ifade eden bulunan CILT Türkiye İcra Kurulu Üyesi Uygar Usar, 2024 yılı itibarıyla ülkemizde sürücü açığının 93.000 kişiye ulaştığını ve genç sürücü oranın ise yalnızca %10,6 seviyelerinde kaldığını kaydetti. Bu oran, her ne kadar küresel ortalamadan yüksek görünse de sektörün sürdürülebilirliği açısından risk oluşturmaya devam ediyor.
Bu kritik tablo karşısında harekete geçen CILT Türkiye, WiLAT Türkiye iş birliğiyle “5 Yılda 5000 Kadın Sürücü” seferberliğini başlatmıştı. Konuya ilişkin değerlendirmede bulunan Usar, projenin yalnızca bir istihdam girişimi olmadığını, aynı zamanda lojistik sektöründe bozulan demografik dengeyi yeniden kurmaya yönelik stratejik bir adım olduğunu vurguladı.
