Binalarda güçlendirme çalışmasının başarılı olmasının ardında, yeterli ve yönetmeliğe uygun inceleme yapılması, doğru analiz ve güçlendirme projesinin yapılması, doğru malzeme kullanılması (yapı kimyasalları güçlendirmede önemli bir yere sahip) ve güçlendirme konusunda uzman uygulama firmalarının tercih edilmesi gibi kriterlerin bulunduğunu söyleyen Artyol Mühendislik AŞ. Genel Müdürü İnş. Y. Müh. Sinan Türkkan dosya konumuz özelinde sorularımız yanıtladı.
FOTO: Artyol Mühendislik AŞ. Genel Müdürü İnş. Y. Müh. Sinan Türkkan
Sinan Türkkan: "Bolu-Kartalkaya’da meydana gelen yangın 78 vatandaşımızın hayatını kaybetmesine 52 vatandaşımızın yaralanmasına neden olmuştur. Hayatını kaybeden vatandaşlarımıza Allah’tan rahmet, yaralı vatandaşlarımıza da acil şifalar diliyorum. Ülke olarak büyük üzüntü içeresindeyiz. Bu vahim olayın tekrar yaşanmaması adına, muhtelif yazılarımda binalarda yangın güvenliğinin önemini sık sık değiniyorum. Yapmamız gereken ülke genelinde bulunan otel motel tatil köylerinin kaçında gerçek manada yangın güvenliği var bunu incelememiz gerekir. Yüksek katlı binalar, AVM ler, iş merkezleri, sinema-tiyatro kültür merkezleri yangın güvenliği açısından incelenmeli sertifika verilmelidir."
Betonarme binalarda güçlendirme projeleri için hangi malzemeler tercih edilmeli ve neden?
Güçlendirme nedir öncelikle bundan bahsetmek ve binalarda neden güçlendirme ihtiyacı duyulur bunu açıklayarak başlamak daha doğru olacaktır.
Güçlendirme; hasarlı veya hasarsız yapıda yapılan incelemelerde yapının 2018 deprem yönetmeliğinin belirlediği şekilde yapılan performans analizi sonucu binada yetersizlikler tespit edilmişse bu yetersizliklerin giderilmesi çalışmasına güçlendirme diyoruz.
Güçlendirme çalışması inşaat mühendisliğinin uzmanlık alanlarından biridir bilimsel bir çalışmadır. Binada yapılacak inceleme ve analizler sonucunda karar verilir.
Sorunuza gelirsek ülkemizdeki bina stoğuna baktığımızda özellikle konutların yüzde 95 yığma veya betonarme olduğunu görürüz dolayısıyla güçlendirmenin ihtiyaç duyduğu en önemli yapı tipi betonarme ve yığma yapılardadır.
Betonarme binalarda en sık rastlanan yetersizlikler:
- Beton dayanımlarının yetersizliği
- Kolon ve kirişlerde donatı yetersizlikleri
- Yapı sistemindeki hatalar süreksizlikler ve düzensiz taşıyıcılar
- Binalarda oluşan korozyonlar
- Zemin ile bina ve temel yetersizlikleri veya uyumsuzluğu
Binada yapılan incelemeler sonucunda yukarıda belirtilen yetersizlikler performans analizi çalışması ile tespit edilir. Bu çalışma performans raporunda açıkça belirtilir ve tabii ki çıkan sonuca göre çözüm üretilir.
Yetersizliklerin durumuna göre betonarme binalarda yapılacak güçlendirme çalışmalarını şöyle sıralayabiliriz.
Güçlendirme metodları:
- Betonarme kolon genişletme veya perde beton ilavesi
- Çelik malzemeler ile güçlendirme
- FRP karbon, bazalt malzemelerin kullanılması
- Sismik damper veya BRB sistemler ile güçlendirme
Bunlardan biri veya birkaçı birlikte kullanılarak en optimum çözüm üretilir.
Deprem güçlendirme çalışmaları sırasında karşılaşılan en büyük zorluklar nelerdir?
- Güçlendirme çalışmasında karşılaşılan zorlukları sıraladığımızda,
- Kentsel Dönüşüm Kanuna göre karar alma 4/5 çoğunluk istenmektedir
- Güçlendirme ile ilgili yanlış algılar
- Güçlendirme yapma isteyen vatandaşların finansa ulaşma zorluğu
- Devletin verdiği güçlendirme kredisinin yetersiz olması
- Hazırlanan projelerin onay sürecinde güçlendirme konusunda güçlendirme konusunda bilgili onay verecek yetersiz kamu çalışanları.
- Bürokratik engeller.
- Yapı denetim firmalarında güçlendirme konusunda yeterli uzman mühendis olmaması.
- Ruhsat süresinin çok uzaması
Güçlendirme projelerinde kullanılan yöntemlerin uluslararası standartlara uygunluğu nasıl sağlanıyor?
Deprem yönetmeliğimiz dünyada kabul gören önemli yönetmelikler arasındadır.
Güçlendirme çalışmasının başarılı olması 4 ana faktöre bağlıdır.
- Yeterli ve yönetmeliğe uygun inceleme yapılması
- Doğru analiz ve güçlendirme projesinin yapılması
- Doğru malzeme kullanılması (yapı kimyasalları güçlendirmede önemli bir yere sahip)
- Güçlendirme konusunda uzman uygulama firmalarının tercih edilmesi.
Farklı zemin türlerine sahip bölgelerde deprem güçlendirme projeleri nasıl farklılık gösteriyor?
Bina yapımında zemin çok önemli belirleyici, zeminin cinsi, depremselliği önceden bilinip binanın statik hesapları sisteminin belirlenmesi temel tipinin (tekil, sürekli, radye, kazıklı) belirlenmesinde önem arz etmektedir.
Maalesef yapı stoğumuzun önemli bir bölümünü kapsayan 1998 yılı öncesinde yapılan binalarda parsel bazında zemin etüdü yaptırmak zorunlu değildi. 1998 yılında yürürlüğe giren deprem yönetmeliğimizle zorunlu hale gelmiştir.
Bu nedenle ülkemizde olan büyük depremlerde zemine bağlı yıkımların ana nedenlerinden biri de bina yapılırken zemin değerlerinin tahmini alınması olmuştur.
Son söz; ülkemizde bulunan yapı stoğuna baktığımızda büyük bir çoğunluğunun deprem riski çok da ciddiye alınmadan yapılmış olduğunu görüyoruz. Bu gerçek karşımızda dururken riskli binaların tamamını yıkıp yeniden yapmayı hedef seçmek ekonomi ve zaman açısından bizi çıkmaza götürmektedir.
Oysa ki güçlendirme seçeneğini de kullanarak yıkıp yeniden yapma maliyetinin yüzde 30’unu geçmeyen güçlendirme çalışması yapmak riskli durumdan kurtulma ihtimali olan yapıların riskini ortadan kaldırması bakımından ve can güvenliği açısından önemlidir.
6 Şubat depreminin öncesinde güçlendirilmiş yapının (Hatay) ayakta kalması önemli bir örnek olarak karşımızda durmaktadır.
21 ocak 2025 Çanakkale Ayvacık ilçesinde 5.2 büyüklüğünde deprem meydana geldi.
Ülkemizin yüzde 80'i deprem riski taşımaktadır. Bu nedenle depremin nezaman olacağına kafa yormak yerine depreme dayanıklı yapılar yapmak ve bu yapılarda yaşam sürdürmek birinci önceliğimiz olmalıdır.